Opieka nad dziećmi przy rozwodzie

Jeśli trafiłaś/-eś na tę stronę, najprawdopodobniej zastanawiasz się, jak wygląda sprawa o dzieci podczas rozwodu, jakie czynniki sąd bierze pod uwagę powierzając władzę rodzicielską po rozwodzie, jak będą uregulowane kontakty z dzieckiem, z kim i ile czasu będzie spędzać dziecko, bądź kto otrzyma wyłączne prawo do opieki. Możliwe, że czeka Cię walka o dzieci, możliwe, że partner/ka jest zdecydowany/a zawrzeć porozumienie dotyczące opieki nad dziećmi?

Z poniższego artykułu dowiesz się jak uregulować i zabezpieczyć kontakty z dziećmi na czas rozwodu oraz po nim, a także kto i kiedy może zostać pozbawiony władzy rodzicielskiej oraz opieki nad dziećmi.

Jeżeli potrzebujesz pomocy adwokata od kontaktów z dziećmi i władzy rodzicielskiej zapraszam do konsultacji online lub stacjonarnie w kancelarii w Gdańsku lub w Warszawie.

W artykule zostaną poruszone następujące kwestie:

Ustalenie kontaktów z dzieckiem – informacje praktyczne

Rodzice i ich dzieci mają zarówno prawo, jak i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. O tym, że kontakt z rodzicami (i dalszą rodziną) jest ważny dla rozwoju dziecka, wpływa na jego rozwój umysłowy, społeczny i moralny, nie trzeba nikogo przekonywać. To zazwyczaj rodzice swoim zachowaniem pokazują dzieciom, co jest w życiu ważne, kształtują ich osobowość i przekazują wartości. Problem pojawia się wtedy, jeżeli rodzice decydują się na zakończenie związku. Wtedy rodzic może wnieść sprawę o ustalenie i zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem.

Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności:

• przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu),
• bezpośrednie porozumiewanie się,
• utrzymywanie korespondencji,
• korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (messenger, facebook, whatsup).

Sposób i forma kontaktów z dzieckiem zależy od m.in., od cech osobowych dziecka, wieku dziecka, stanu zdrowia dziecka i jego rozwoju, relacji między rodzicem, a dzieckiem, a nawet interesu matki lub ojca sprawującego władzę rodzicielską.

Częstotliwość kontaktów ojca z dzieckiem zależy od konkretnej sytuacji faktycznej i prawnej, zarówno dziecka, matki, jak i ojca.

O postępowaniu w sprawach o ustanowienie kontaktów przeczytasz w dalszej części artykułu. Warto jednak wiedzieć, że kontakty z dzieckiem mogą zostać uregulowane w następującej formie:

• porozumienie między rodzicami,
• postanowienie sądu (sprawa o ustalenie kontaktów),
• wyrok sądu w sprawie o rozwód,
• ugoda sądowa,
• ugoda zawarta przed mediatorem.

Czy należy ustalić kontakty z dzieckiem przed rozwodem czy w trakcie rozwodu?

To czy warto uregulować kontakty z dziećmi przed rozwodem zależy od wielu okoliczności. Należy również wspomnieć, że takich ustaleń można w ogóle nie podejmować. Nawet podczas rozwodu, na zgodny wniosek stron sąd może nie orzekać o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem.

Kiedy nie trzeba regulować kontaktów z dziećmi?

Podczas jednego ze spotkań w kancelarii, Klient zapytał mnie czy jeżeli dwoje ludzi jest w stanie bez problemu porozumieć się w kwestii wychowania dziecka oraz jego odwiedzin, kontakt z dzieckiem musi być regulowany sądownie? Na to pytanie odpowiedź jest bardzo konkretna. Oczywiście nie zawsze trzeba regulować kontakty z małoletnimi na drodze sądowej. Tak się dzieje jeśli np., rodzice żyli w nieformalnym związku i postanowili rozstać się, ale jednocześnie mogą dogadać się w sprawie harmonogramu i formy kontaktów.

Jeżeli rodzice dziecka wszczęli sprawę rozwodową, ale potrafią porozumieć się w kwestii odwiedzin i wychowania dziecka, to, z kim zamieszka małoletni w czasie rozwodu oraz kto będzie spędzał z nim najwięcej czasu, zależy w głównej mierze od samych rodziców. Najczęściej rodzice mają wypracowane zgodne ustalenia w tym zakresie i nie ma między nimi konfliktu co do realizacji kontaktów z dzieckiem. W związku z tym rozwodzący się małżonkowie mogą złożyć do sądu rozwodowego porozumienie, np. plan rodzicielski, wraz z harmonogramem wizyt oraz sposobem wykonywania kontaktów. Wtedy sąd może odstąpić od regulacji kontaktów w wyroku.

Należy jednakże pamiętać, że stosunki między rodzicami dziecka mogą ulec pogorszeniu. Odrębna sprawa o ustalenie kontaktów może trwać miesiącami, dlatego warto rozważyć wszystkie „za” i „przeciw” takiej decyzji.

Orzeczenie o kontaktach w wyroku rozwodowym

Jeśli toczy się sprawa o rozwód to sąd okręgowy orzeknie o kontaktach (również o alimentach i władzy rodzicielskiej) w wyroku rozwiązującym małżeństwo. Jeśli jednak rozwód ciągnie się w nieskończoność (czasem trwa on nawet kilka lat), a jeden z małżonków celowo utrudnia budowanie relacji dziecka z drugim rodzicem, istnieje możliwość złożenia wniosku o zabezpieczenie kontaktów do sądu.

Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem

Jeśli rodzice nie są małżeństwem, albo konieczność uregulowania sposobu realizowania kontaktów wynikła później konieczne będzie złożenie wniosku do sądu rodzinnego (sądu rejonowego) właściwego według miejsca zamieszkania dziecka. W obu tych przypadkach sąd powinien otrzymać wniosek o uregulowanie kontaktów.

We wniosku musimy konkretnie wskazać w jakim harmonogramie chcielibyśmy realizować kontakty z dzieckiem. Należy pamiętać zarówno o dniach powszednich, weekendach, wakacjach, feriach, świętach i innych ważnych uroczystościach. Powinniśmy również wskazać w jakim miejscu mają odbywać się kontakty, a także czy w kontaktach ma uczestniczyć osoba trzecia, czy też kontakty mają odbywać się pod nieobecność konkretnej osoby.

Poniżej zamieściłam darmowy wzór wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Wobec tego, że najlepsze zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem jest bardzo istotne zarówno z punktu widzenia rodziców, jak również, a może nawet przede wszystkim, z punktu widzenia rozwoju dziecka, zachęcam do kontaktu z kancelarią w celu omówienia szczegółów Państwa sprawy i wypracowania najlepszych propozycji.

Jakie są różnice pomiędzy opieką nad dzieckiem, a władzą rodzicielską?

Czy opieka nad dzieckiem to to samo, co władza rodzicielska? Władzę rodzicielską można zdefiniować, jako ogół obowiązków związanych z wychowywaniem małoletniego oraz praw przysługujących rodzicowi względem dziecka. Powstaje ona w momencie urodzenia się dziecka i trwa do uzyskania przez nie pełnoletności. Opieka nad dzieckiem jest zaś jednym z podstawowych elementów władzy rodzicielskiej.

Opieka nad dzieckiem czy sprawowanie pieczy (pieczę sprawuje rodzic, opiekę ustanowiony przez sąd opiekun, niemniej na potrzeby niniejszego artykułu stosuję te pojęcia naprzemiennie), obejmuje wychowanie dziecka oraz kierowanie nim. Co ważne, obowiązkiem rodziców jest także sprawowanie pieczy nad majątkiem dziecka, z czym związane jest prawo reprezentacji dziecka.

Na czym polega ograniczenie praw rodzicielskich?

Mówiąc o ograniczeniu praw rodzicielskich zazwyczaj mamy na myśli sytuację, w której sąd powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka.

W tym artykule omówię sytuacje, w których dochodzi do ograniczenia władzy rodzicielskiej ojcu lub matce ze względu na ich rozstanie (rozwód).

Podczas rozwodu, do ograniczenia praw rodzicielskich dochodzi wtedy, gdy przemawia za tym dobro dziecka, a rodzice nie przedstawią wspólnego porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu z nim kontaktów. 

Ograniczenie praw rodzicielskich ojca lub matki polega na możliwości współdecydowania przez takiego rodzica jedynie o niektórych kwestiach związanych z wychowaniem dziecka. Rodzic, z którym dziecko stale przebywa, podejmuje wszystkie decyzje natomiast rola drugiego ograniczona jest do określonych uprawnień i obowiązków, np. współdecydowania o kształceniu, uczęszczaniu na lekcje religii, zmianie miejsca pobytu dziecka, leczeniu, edukacji szkolna, wyjazdów za granicę.

Dowody w sprawie ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Dotychczas sądy najczęściej powierzały wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem matce,
ograniczając jednocześnie władzę rodzicielską ojca do prawa współdecydowania np., o kształceniu, leczeniu i kraju
zamieszkania małoletniego, zasądzając jednocześnie od ojca alimenty. Obecnie tendencja ta zmienia się. Sądy coraz częściej nie patrzą na dobro małoletniego przez pryzmat płci rodzica.

Podczas trwania sprawy w sądzie, warto przedłożyć stosowne dowody, które pomogą w ograniczeniu praw rodzicielskich ojca lub matce. Mogą to być: zeznania świadków, filmy, nagrania, dokumenty, opinie biegłych, zdjęcia, zaświadczenia lekarskie. Ważne, żeby były one przemyślane i nie zadziałały na niekorzyść strony, która będzie wnosić o ich dopuszczenie.

Pozbawienie ojca lub matki władzy rodzicielskiej.

Ograniczenie, zawieszenie lub całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej po rozwodzie to środek ingerencji sądu, który może zostać zastosowany jedynie w uzasadnionych okolicznościach, np. gdy jeden z rodziców nie traktuje dobrze swojego dziecka, cierpi na chorobę psychiczną, stosuje przemoc fizyczną wobec dziecka, bądź nakłania małoletniego do popełnienia przestępstw, co ma negatywny wpływ na jego rozwój.

Rodzic, który został pozbawiony praw rodzicielskich, traci wszystkie prawa do podejmowania jakichkolwiek decyzji dotyczących dziecka.

Wystarczy, że zaistnieje jeden z poniższych powodów:

• trwała przeszkoda uniemożliwiająca wykonywanie władzy rodzicielskiej (np. choroba psychiczna rodziców, w razie zaginięcia ojca lub matki, odbywania przez rodzica długotrwałej kary pozbawienia wolności, ciężka i przewlekła choroba, zaginięcie ojca dziecka);
• nadużywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców (np. stosowanie kar cielesnych, znęcanie się psychiczne i fizyczne nad dzieckiem, rozpijanie dziecka, zmuszanie dziecka do ciężkiej pracy, żebrania oraz do nierządu, nakłanianie do popełniania przestępstw);
• rażące zaniedbywanie przez rodziców swych obowiązków wobec dziecka (np. alkoholizm rodziców, zupełny brak zainteresowania się dzieckiem, niezapewnienie mu środków egzystencji, całkowite zerwanie więzi z dzieckiem, wieloletnie nieutrzymywanie kontaktów z dzieckiem z przyczyn leżących po stronie rodzica).

Jeżeli pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy tylko jednego z rodziców, władza w całości przysługuje drugiemu rodzicowi. W przypadku pozbawienia władzy rodzicielskiej obojga rodziców ustanawia się dla dziecka opiekę.

Sprawowanie opieki nad dzieckiem po rozwodzie

Rozwód, a opieka nad dzieckiem – czy tylko jeden z rodziców ma szansę na sprawowanie jej w sposób stały, na co dzień? Bez względu na to, czy chodzi o rozwód i opiekę nad niemowlakiem, czy starszym dzieckiem, które nie ukończyło jeszcze 18 lat, jest to pytanie, które zadaje sobie zapewne większość małżeństw przygotowujących się do oficjalnego zakończenia związku małżeńskiego.

Mając na uwadze fakt, że rodzic posiadający prawo do opieki nad małoletnim może podejmować decyzje i dokonywać wyborów (np. placówki oświatowej, lekarza rodzinnego, psychologa lub ewentualnej terapii zdrowia psychicznego, a także miejsca zamieszkania czy zajęć pozalekcyjnych), ma on wpływ na rozwój i przyszłość dziecka. Ranga ważności takich wyborów i decyzji jest wysoka, w związku z czym dość często jest wymagana zgoda obojga rodziców.

Nie ulega zatem wątpliwości, że dostosowanie odpowiedniego rodzaju uzgodnień jest niezwykle ważne, a szybkie dojście do porozumienia pomiędzy małżonkami może okazać się kluczowe nie tylko w czasie trwania procesu rozwodowego, ale także podczas rozwiązywania problemów życia codziennego pojawiającego się po jego sfinalizowaniu. Nie od dziś słyszy się bowiem o dość kuriozalnych sytuacjach, gdy jeden z rodziców nie może zabrać swojej pociechy na zagraniczne wakacje lub zapisać jej na obóz sportowy, ponieważ druga strona nie wyraża na to zgody. W taki sposób utrudnia się życie nie tylko sobie nawzajem, ale przede wszystkim małoletniemu. Współmałżonkowie powinni więc dołożyć wszelkich starań, aby uniknąć tego typu sytuacji.

Uspokajając więc — jeżeli istnieje po stronie współmałżonków konflikt, podczas procesu rozwodowego ustalane są wszystkie najważniejsze kwestie. Związane są one:

• ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem i decydowaniem o jego losie, jak i
• prawem do odwiedzin osoby małoletniej.

Rodzice mogą więc nie tylko ustalić, czy będą sprawować opiekę oddzielnie czy wspólnie, ale również zawalczyć o to, kto będzie podejmował decyzje dotyczące edukacji małoletniego oraz tego, kto będzie zarządzał jego majątkiem.

Do ustalenia jest więc także możliwość wykonywania tak prostych czynności, jak odrabianie lekcji czy wspólny wyjazd z dzieckiem na weekend (odwiedziny). Jeśli zatem partnerzy nie potrafią dogadać się polubownie, istnieje wysokie prawdopodobieństwo na rozwiązanie sporu na drodze sądowej.

Wraz z małżonkiem posiadacie kilkoro dzieci — czy rodzeństwo może zostać rozdzielone?

W większości przypadków, bez względu na liczbę posiadanych dzieci, sąd podejmuje decyzje, że wszystkie powinny wychowywać się wspólnie. Nie zmienia to jednak faktu, że rozdzielenie rodzeństwa jest dopuszczalne, o ile przemawia za tym dobro dzieci.

Czy dziecko zawsze zostaje z matką, a ojciec może je wyłącznie odwiedzać?

Załóżmy, że każdy z małżonków chce aktywnie uczestniczyć w życiu dziecka i ma ku temu warunki, lecz nie są w stanie ustalić, kto powinien sprawować opiekę nad dzieckiem na co dzień — wówczas efektem mediacji/ugody stron może być opieka naprzemienna (zwana również opieką wspólną lub wspólną pieczą).

Jest to rozwiązanie, które cieszy się ogromnym powodzeniem za granicą, m.in. w Stanach Zjednoczonych. W takiej sytuacji, obydwoje rodzice zajmują się dzieckiem w jednakowym stopniu, każdy z rodziców sprawuje nad dzieckiem fizyczną i prawną kontrolę — wspólnie podejmują wszystkie istotne decyzje, a także ustalają ogólne zasady kontaktu z dzieckiem i jego częstotliwości (np. dziecko przebywa tydzień/miesiąc u matki, a następnie przez taki sam czas u ojca), oraz sposoby rozstrzygania sporów. Zachowują także pełnię praw rodzicielskich.

Jeśli więc rodzice chcą uczestniczyć w wychowaniu osoby małoletniej po rozwodzie w takim samym wymiarze (np. 2 tygodnie w miesiącu), opieka naprzemienna jest najlepszym rozwiązaniem. Może się to jednak nie udać, gdy miejscowości, w których mieszkają rodzice, są znacznie oddalone, co miałoby niekorzystny wpływ np. na ciągłość nauki dziecka w placówówce oświatowej — wówczas sąd może nie wyrazić zgody na taki sposób sprawowania opieki nad osobą małoletnią.

Jakie czynniki sąd bierze pod uwagę, powierzając rodzicowi opiekę nad małoletnim dzieckiem?

Co bierze pod uwagę sędzia podczas ustanawiania konkretnego rodzaju uzgodnień dotyczących opieki rodzicielskiej?

• Sąd kieruje się przede wszystkim dobrem dziecka. Oznacza to, że potrzebuje on silnych argumentów na to, że dany rodzic będzie w stanie zapewnić mu wszystko, co jest niezbędne do prawidłowego rozwoju.
• W przypadku dzieci, które osiągnęły wiek i poziom dojrzałości odpowiedni do decydowania o własnym losie, sąd bierze też pod uwagę ich własną opinię.
• Sąd zwraca uwagę na stosunek każdego z rodziców względem dziecka (jego związek emocjonalny z dzieckiem).
• Weryfikuje, który z rodziców ma większe szanse zaspokajać (fizyczne, emocjonalne, specjalne) potrzeby dziecka.
• Sprawdza, który z rodziców jest w stanie zapewnić dziecku kochające i opiekuńcze środowisko.

Komu przypadnie opieka nad dzieckiem? Przede wszystkim osobie, która może:

• poświęcić małoletniemu na co dzień najwięcej czasu, a więc
• nie wykonuje zawodu wymagającego częstej zmiany miejsca pobytu, czy
• nie prowadzi niestabilnego trybu życia.

Sąd weźmie również pod uwagę wszelkie dowody wskazujące na nadużywanie przez daną osobę alkoholu oraz innych środków odurzających, prawdopodobieństwo wyrządzenia krzywdy dziecku, jak również dostępność wsparcia ze strony dalszej rodziny.

Jakie są zobowiązania alimentacyjne wobec dziecka po rozwodzie?

Rozwód i opieka naprzemienna, a alimenty.

Opieka naprzemienna ma zarówno zalety, jak i wady. Takie rozwiązanie można uznać za uczciwe (szczególnie, gdy dziecko jest małe), ponieważ małoletni otrzymuje możliwość spędzenia tyle samo czasu z każdym z rodziców oraz lepsze poznanie obojga z nich, dzięki czemu w przyszłości może stwierdzić, z którym chciałby bardziej zamieszkać.

Opieka naprzemienna nie jest jednak jednoznaczna z brakiem możliwości dochodzenia roszczeń alimentacyjnych —  gdy małżonkowie decydują się na rozwód, obligatoryjnym obowiązkiem sądu jest wydanie orzeczenia o obowiązku alimentacyjnym na małoletnie dziecko.

Zważywszy na fakt, że w Polsce pojmowało się model rodziny dość stereotypowo, obowiązek alimentacyjny (w postaci przekazywania środków na utrzymanie dziecka) spoczywał najczęściej na ojcu — nawet, gdy została ustalona przez sąd opieka naprzemienna. Tendencja ta nadal utrzymuje się, niemniej obecnie często to sytuacja finansowa rodziców, potrzeby dziecka oraz profesjonalizm adwokata prowadzącego sprawę o alimenty przesądzają o tym, kto będzie zobowiązany do ich zapłaty oraz w jakiej wysokości.

Nie istnieją żadne „widełki”, które jasno określałyby wysokość alimentów łożonych na małoletniego — określa się ją na podstawie zdolności majątkowych matki i ojca oraz indywidualnych potrzeb dziecka (np. wyżywienie, dojazdy do szkoły, koszty mieszkania, etc.). Dolna granica wynosi jednak zazwyczaj około 500 – 600 złotych, natomiast górna jest nieokreślona.

Współpraca z adwokatem — czy jest ona konieczna?

Rozwód to stresująca okoliczność, która wymaga przedstawienia w sądzie solidnych, przekonujących argumentów. Przed jeszcze trudniejszą sytuacją stoją małżonkowie, których czeka sprawa dotycząca pieczy nad dzieckiem, w tym ewentualnej relokacji, praw dziadków lub całkowitego pozbawienia praw rodzicielskich.

Choć obecność adwokata na sali sądowej nie jest wymogiem, zawsze warto rozważyć asystę wykwalifikowanego, doświadczonego i nieugiętego prawnika, który nie cofnie się w walce zarówno o prawa swojego klienta, jak i jego dzieci. Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem nie wykluczają się, więc nie obawiaj się kontaktu ze specjalistą nawet w momencie, gdy nie jesteś pewien/pewna, czy druga strona nie posiada dowodów mających wpływ na jej ograniczenie. Jeżeli chcesz dowiedzieć się ile kosztuje prowadzenie sprawy o opiekę nad dzieckiem przez adwokata, zapraszam do zapoznania się z cennikiem.

Nr telefonu: +48 514 03 22 99
adwokat@pierzchalska.com